Тры Анегіны

Об авторе

ХТО ТАКІ АЛЕСЬ ДУДАР?

гісторыя перакладу і гісторыя кнігі

У 1936 годзе па ўсім СССР распачалася падрыхтоўка да сотых угодкаў смерці Пушкіна. У кожнай савецкай рэспубліцы, і ў тым ліку ў БССР, былі створаны камісіі па перакладзе галоўных твораў рускага паэта на нацыянальныя мовы. Беларускую камісію ўзначаліў Янка Купала. Менавіта ён прымаў рашэнне: хто з беларускіх паэтаў будзе перакладаць той ці іншы твор. Для сябе Купала абраў “Медного всадніка”, Пятру Глебку даручыў “Боріса Годунова”, Аркадзю Куляшову – “Цыганы”, Тодару Кляшторнаму – “Каменного гостя”, Кузьму Чорнаму – “Повесті Белікна”, але галоўны раман рускага генія, “Евгеній Онегін”, ён перадаў для перакладу бліскучаму паэту, выбітному перакладчыку Алесю Дудару.

Тагачасныя газеты пісалі: беларускія літаратары сабатуюць заданне камісіі і не спяшаюцца з перакладамі. Толькі два паэты здалі свае працы ў вызначаны тэрмін. Гэта былі Тодар Кляшторны і Алесь Дудар.У лістападзе 1936 Алесь Дудар быў арыштаваны і праз год катаванняў расстраляны. У тую ноч, 29 кастрычніка 1937 года, былі забіты болей за сто чалавек: паэты, празаікі, крытыкі, навукоўцы, дзяржаўныя дзеячы. Гэтая дата ўвайшла ў гісторыю пад назвай “Ноч расстраляных паэтаў”.

Пераклад “Анегіна”, зроблены Алесем Дударом, доўгі час лічыўся страчаным, дый наогул згадкі пра гэтага паэта ў літаратуры былі немагчымымі. У 2017 годзе даследчыца міжваеннай літаратры Ганна Севярынец адшукала страчаны рукапіс. Гэтая падзея выклікала жывы інтарэс грамадства і шырокі розгалас ў СМІ.

Два гады ў выдавецтве “Рэгістр” ішла сур’ёзная праца па падрыхтоўцы выдання да друку: трэба было расчытаць і адкаментаваць рукапіс, удакладніць правапіс, вырашыць шматлікія юрыдычныя пытанні, вызначыцца з фарматам і навуковым суправаджэннем праекту. Удзел у працы прынялі даследчыкі і літаратуразнаўцы, спецыялісты ў гісторыі міжваеннай літаратуры, эксперты-пушкіністы, кнігавыдаўцы.